DÜZEN ALIŞTIRMALARI
Beden eğitimi derslerinde ve ders dışı çalışmalarda düzeni sağlamak ders ve organizasyonu kolaylaştırmak için düzen alıştırmalarının bilinmesi ve kullanılması şarttır.
KOMUT : Herhangi bir duruşun, dönüşün, yürüyüşün çarkın koşunun sırlanmanın ve hareketin öğrenciler tarafından başarı ile yapılabilmesi için bu egzersizleri öz olarak ifade eden ve yüksek sesle söylenen emirdir.
Komutlar, kısa ve açık olarak verilen kalıplaşmış emirlerdir. Yaptırım ve bildirim olmak üzere genel olarak ikiye ayrılır.
Bildirim Komutu : Uygulanacak hareketin hazırlık aşamasıdır. Komutu uygulayacak olan fert ya da gruba yapılacak hareketin ne veya nasıl olduğunu ve alınacak düzeni bildirir. “Sağa – Dön” komutunda sağa kelimesi bildirim komutudur.
Yaptırım Komutu : Uygulanacak hareketin emir niteliğinde olup, bu komutla hareket tamamlanır. “Sağa – Dön” komutunda Dön kelimesi yaptırım komutudu
Bir komutun veriliş tarzı, hareketin canlılık, kesinlik ve beraberlikle yapılmasını sağlar. Komutlar etkileyici bir sesle ve anlaşılır şekilde verilmelidir. Ses yüksekliği kıtanın büyüklüğüne göre ayarlanmalıdır. Komut veren, cephenin orta (...sında kıta cephe uzunluğunun yarısı kadar ) ilerisinde durmalıdır.komutlar kıtaya dönük bir vaziyette verilmelidir.
Bildirim ve yaptırım komutu arasında bir miktar beklenmelidir. Bazı komutlarda bildirim ve yaptırım komutu birleştirilmiştir. (“ hizaya gel “) bu tür komutlarda komutun ikinci kelimesi uzatılarak verilir. Bazı komutlar ise sadece yaptırım komutundan meydana gelir. ( “ Rahat “ )
DÜZEN ALIŞTIRMALARININ KONULARI
Duruşlar
Dönüşler
Sıralanma ve dizilişler
Yürüyüş ve koşular
Açılma ve yayılmalar ‘dır.
DURUŞLAR
Esas Duruş : Esas duruşa geçmek için “ Hazır ol “ komutu verilir. Bu komutun verilmesine gerek olmadan, herhangi bir bildirim komutundan sonra veya “Dikkat” komutundan sonra kendiliğinden esas duruşa geçilir. (Hazır ol duruş)
Hazır Ol Duruş : Sol ayak sağ ayağın yanına sertçe çekilir. Topuklar bitişik ve bir hizada, ayak burunları birbirlerinden bir ayak boyu açık (kız öğrencilerde ayak uçları bitişik ) vaziyette olup vücut ağırlığı her iki ayağın ökçe ve tabanlarına eşit olarak bölünür. Dizler hafifçe gerilir, gövde dik tutulur, göğüs hafifçe kabartılır, karın içeri çekilir, omuzlar aynı yükseklikte tutulur ve yukarı kaldırılmadan biraz geriye alınır.kollar serbest olarak aşağıya sarkıtılır. Eller, parmaklar bitişik ve orta parmak pantolon dikişi üzerine gelecek tarzda avucun tamamı uyluklara yapıştırılır. Dirsekler hafifçe ileriye verilir, baş dik tutulur, çene boyna doğru biraz çekilir, gözler ileri doğru bakar, kaslar hafifçe gergin bir vaziyet alır.diğer bir komut verilene kadar kımıldamadan beklenir.
Rahat Duruş : Sol ayak bir ayak boyu veya omuz genişliği kadar sol hizada sertçe yerini alır. Bacaklar vücudun ağırlığı her iki ayağın ökçe ve tabanlarına eşit olarak bölünecek şekilde gergin tutulur. Eller bel çukuruna gelecek şekilde kollar arkaya getirilir. Sol el altta sağ el bileğinden tutar. Sağ el hafif yumruk vaziyetindedir. Baş ve gözler esas duruştaki gibidir. Konuşulmaz ve kıpırdanmaz. Kız öğrencilerde hazır ol ve rahat duruş daha estetik ve yumuşak olmalıdır. Rahat duruşta vücut ağırlığı tek ayak üzerine verilebilir.
DÖNÜŞLER
Yerinde dönüşler
a. dururken
b. yerinde sayarken
Hareket halinde dönüşler
a. yürürken dönüşler
b. koşarken dönüşler
Çarklar
YERİNDE DÖNÜŞLER
A. DURURKEN DÖNÜŞLER
Sola Dönüş : Komutla birlikte vücut ağırlığı sol ayak topuğu üzerine verilir. Sol ayak tabanı ve sağ ayak topuğu hafifçe yerden kaldırılır. Sol ayak topuğu üzerinde 90° sola bir harekette dönülür. Arkada kalan sağ ayak en kısa yoldan sertçe esas duruşta olduğu gibi sol ayağın yanına getirilir.
Sağa Dönüş : Komutla birlikte vücut ağırlığı sağ ayak topuğu üzerine verilir. Sağ ayak tabanı ve sol ayak topuğu hafifçe yerden kaldırılır. Sağ ayak topuğu üzerinde 90° sağa bir harekette dönülür. Arkada kalan sol ayak en kısa yoldan sertçe esas duruşta olduğu gibi sağ ayağın yanına getirilir.
Geriye Dönüş : Komutla birlikte vücut ağırlığı sol ayak topuğu üzerine verilir. Sol ayak tabanı ve sağ ayak topuğu hafifçe yerden kaldırılır. Sol ayak topuğu üzerinde 180° sola bir harekette dönülür. Arkada kalan sağ ayak en kısa yoldan sertçe esas duruşta olduğu gibi sol ayağın yanına getirilir. Geriye dönüşler daima soldan yapılır.
B.YERİNDE SAYARKEN DÖNÜŞLER
Yerinde sayarken yapılan dönüşler için belirtilen komutlar verilir. Dönüşlerde aynı şekilde yapılmış olur. Başka bir komut verilene kadar yerinde saymaya devam edilir. Sağa – sola dönüşler iki sayıda geriye dönüşler 4 sayıda yapılır.
HAREKET HALİNDE DÖNÜŞLER
A. YÜRÜRKEN DÖNÜŞLER
SOLA DÖNÜŞ : sol ayak yere basarken bildirim komutu verilir. Sağ ayakla adım alınır. Sol ayakla adım alırken dön yaptırım komutu verilir, sağ ayakla adım alınır. Sol ayak 90 derece sola çevrilip sağ ayağın yanında yere basar. Sağ ayak sol ayağın yanına getirilir. Verilecek komuta göre sol ayakla harekete geçirilir.
SAĞA DÖNÜŞ : sol ayak yere basarken bildirim komutu verilir. Sağ ayakla adım alınır. Sol ayakla adım alınırken yaptırım komutu verilir, sağ ayakla adım alınır.
GERİYE DÖNÜŞ : geriye dönüş sol taraftan yapılır. Sol ayaklar yere basarken bildirim komutu verilir. Sağ ayak yere basar. Sol ayakta yaptırım komutu verilir. Sağ ayak tekrar yere basar. Sol ayak sağ ayağın yanına getirilip 90 derece sola çevrilerek basılır.
ÇARKLAR
Grubun yürüyüş koşu ve yönlerini değiştirmek amacı ile çarklar yaptırılır. Kullanılan alanın durumuna göre sola – sağa – geriye çarklar yaptırılır. Çark noktasındaki, yerinde sayarak çark ederken, kanattakiler çark noktasının yakınlığına göre adımlarını küçükten başlamak üzere ayarlarlar. Çark yapılırken kollar sallanmaz.
Geriye çark komutu verildiğinde ön sıradaki öğrenciler kendi sol iç taraflarından geriye dönerek yürüyüşe geçerler. Arkadaki sıralar ön sıranın çark ettiği noktaya kadar düz yürür, ön sıranın yaptığı çark hareketini aynen uygularlar.
SIRALANMA VE DİZİLİŞLER
A.SIRALANMALAR VE ÇÖZÜLMELER
1.GENİŞ KOLDA SIRALANMA (SAFTA SIRALANMA) :Öğrencilerin yan yana bir doğru üzerinde sıralanmalarına denir. Bu sıralanma 2’li 3’lü ..... olarak çoğaltılabilir.
Geniş kolda ikişerli sıra olma : Sağ baştaki öğrenci yerinde kalır, solundaki ikinci öğrenci sağ ayağı ile birinci öğrencinin önüne bir adım alır, sol ayağını diğerinin yanına getirir. 3 sıradaki öğrenci yerinde kalır 4. öğrenci 2. öğrencinin hareketini aynen uygular. Sıralanma bu şekilde devam eder.
2.DERİN KOLDA SIRALANMA (YÜRÜYÜŞ KOLU) : Öğrencilerin sıralarda bir çizgi üzerinde arka arkaya sıralanmalarına denir. . Bu sıralanma 2’li 3’lü ..... olarak çoğaltılabilir. Aralıkların eşitliği için kol boyu ölçüdür. Sıralanma kaç öğrenci ile oluşturulmuş ise o sayı ile anılır. Tekrar birerli kolda sıralanma istenirse öne geçen öğrenciler sol ayakları ile adım alarak eski yerlerine geçerler.
Derin kolda ikişerli sıra olma : öndeki öğrenci yerinde kalır. Arkadaki ikinci öğrenci sol ayağı ile birinci öğrencinin sol yanına bir adım alır, sağ ayağını sol ayağının yanına getirir. 3 sıradaki öğrenci yerinde kalır 4. öğrenci 2. öğrencinin hareketini aynen uygular. Sıralanma bu şekilde devam eder. Tekrar birerli kolda sıralanmaları istenirse öğrenciler sağ ayakları ile eski yerlerine bir adım atarak geçerler.
HİZA ALMA: Yan yana sıralanan öğrencilerin bir çizgi üzerinde dizilmeleridir. Rahat duruşta iken alınır.
GENİŞ KOLDA HİZA ALMA : Sağ baştan alınır. Sağ baştaki öğrenci karşıya bakarken diğer öğrenciler önce ayak ucundan sonra sağ omuz üzerinden kendi sağındaki arkadaşının omuz hizasından kendi hizasını kontrol eder, hazır duruşa geçer.
DERİN KOLDA HİZA ALMA : artarda duran öğrenciler öndeki öğrencilerin ayak hizasında ve ensesinden kendi hizasını kontrol eder. Hiçbir öğrenci önündeki arkadaşının ensesi dışında daha önceki bir başka arkadaşını görmemelidir.
ARALIK ALMA : Yan yana ve artarda duran öğrencilerin arasındaki boşluğa aralık denir. Bu aralıklar dirsek boyunda, bir kol boyunda, çift kol boyunda veya daha fazla olabilir.
MESAFE ALMA : artarda duran öğrenciler arasındaki mesafeye denir. Bu aralılar adım üzerinden değerlendirilir.
SAYI SAYMA : Sayı sayma komutu rahat duruşta verilir.
GENİŞ KOLDA SAYI SAYMA : Sağdan say komutu verilir. Sağ baştaki öğrenci hazırol duruşuna geçerek başını sola çevirir ve “bir” diye sayar. Sonra tekrar rahat duruşa geçer. İkinci öğrenci hazırol durumuna başını sola çevirerek “iki” diye sayar; böylece her sırası gelen bir sayı ilave ederek sayar. En son öğrenci öğretmene doğru dönerek hazırol vaziyetinde “ X ” son der. Sayı sayma kısa kesin ve yüksek sesle yapılır.
DERİN KOLDA SAYI SAYMA : Baştan geriye say, komutu verilir. Öndeki öğrenci hazırol duruşuna geçerek ve sol omzundan geriye bakarak “bir” diye sayar, rahata geçer. Arkaya doğru bir sayı ilavesiyle sayarak sona kadar devam eder. En son öğrenci sayısını sayar ve son diyerek öğretmene bitişi bildirir. Sayı saymalar verilen komut doğrultusunda, tek çift 1-3,1-6.... gibi istenebilir. “ sağdan 1-6 komutunda öğrenciler 1 den 6 ya kadar sayar,7. öğrenciden sonra tekrar 1’den başlayarak 6’ya kadar sayılır. Artarda sıra yönünde devam eder.
DİZLİŞLER
Dizilmeler gösteri jimnastiğinde önem taşır. Modern jimnastik çalışmalarında bir çok şekillerde dizilmeler uygulanmaktadır. En çok kullanılan daire şeklidir. Bunun dışında birçok geometrik dizilişler meydana getirilebilir.
YÜRÜYÜŞ ve KOŞULAR
KOMUTLA YÜRÜME ve DURMA
1.Hazırol duran bir kişi veya grubu yürütmek için “uygun adım ileri marş “ komutu verilir.
2.Yürüyen bir kişi ya da grubu durdurmak için “kıt-a dur” komutu verilir. Kıt-a bildirim kısmı öğrenciler sol ayağını yere basarken verilir. Sağ ayağını basarken “dur” komutu verilir. Sol ayağını basar, sağ ayağını sol ayağının yanına getirir ve hazırol vaziyetinde durur. Durma işlemi komuttan sonra iki sayı ile tamamlanır.
YÜRÜYÜŞLER : Vücut ağırlığının sol ayaktan sağ ayağa, sağ ayaktan sol ayağa aktarılması ile kişinin sürekli yer değiştirmesidir.
YERİNDE SAYMA :”Yerinde say marş” komutu ile öğrenci sol ayağı ile başlamak üzere yürüyüş temposu ile yerinde sayar. Bu durumda kollar sallanmaz, dizler çok çekilmez. İleri komutu ile yürüyüşe geçilir.
SERBEST YÜRÜME: (Adi adım) Yürüyüş grubundan adım beraberliği istenmez. Sıranın bozulmamasına dikkat edilir.
UYGUN ADIM YÜRÜME
KIZ ÖĞRENCİLER: “Uygun adım marş” komutu ile sol ayakla yürüyüşe başlanır. Ayak bilekleri gergin olmak üzere önce ayakucu sonra topuk yere basar. Gövde dik bakışlar karşıyadır. Kollar dirsekten bükülmeden avuç içleri birbirine dönük parmaklar yumuşak tutulur, göğüs hizasına kadar kaldırılır ve öne arkaya sallanır. Sol ayak yere basarken sağ kol önde sağ ayak yere basarken sol kol önde olacak şekilde sallanır.
ERKEK ÖĞRENCİLER: “Uygun adım marş” komutu ile sol bacağı dizden çekip sol ayak tabanı yere basarak yürüyüşe başlanır. Gövde dik bakışlar karşıyadır. Kollar dirsekten bükülmeden, eller üstü karşıya dönük hafif yumruk yapılarak omuz hizasına ve geriye doğru sallanır. Sol ayak yere basarken sağ kol önde sağ ayak yere basarken sol kol önde olacak şekilde sallanır.
AYAK DEĞİŞTİRME : Uygun adım yürüyüş sırasında hatalı ayakla yürüyen öğrenciler, sol ayakla bir adım atar, sonra sağ ayak ucu, sol ayak topuğunun arkasında yere basar (bir sekme) tekrar sol ayak ileri atılarak yürüyüşe geçilir.
KOŞULAR : Yürüyüşün küçük yapılmış şeklidir. Koşu adımı sırasında iki ayak da yerden kesilmiş durumdadır. Kollar dirseklerden bükülü koşu ritmine göre ileri geri sallanır.
Beden eğitimi derslerinde koşular ikiye ayrılır.
1.Tempolu koşu: Koşar adım marş komutu ile sol ayakla verilen tempoya uyarak yapılan koşudur. Gövde hafif öne eğik, kollar dirsekten bükülüdür. Ayak topukları yere basmaz. (bu koşular jimnastik koşularıdır, atletizmdeki koşulara karıştırılmamalıdır.)
2.Temposuz koşu : Tempo vermeden serbest olarak yapılan koşudur.
AÇILMA VE YAYILMALAR
Çeşitli düzeylerdeki gruplarla farklı uygulanır. Belirlenmiş alan içerisinde öğrencilerin istenilen aralıklarla yerleşmeleridir. Kolaydan zora doğru başlayarak;
1.Önceden işaretlenmiş yerlere öğrencilerin dizilmeleridir.
2.tek veya çift sıra geniş kolda sıralanmış olan gruplar tek veya çift sayanların istenilen sayıda adım ile öne-geriye açılmalardır.
3.Açılma ve yayılmalar ileri düzeydeki gruplarda tek komutla uygulanabilir. Öğrenciler yönlerini duruma göre kendileri belirler. Komut “ öne-arkaya-sağa-sola açıl “ şeklinde tek ifade ile verilir.
4.Açılma ve yayılmalar derin kol sıralanmada uygulanırken adımlar yana doğru alınır. Her adımda iki sayılır.
5.Açılma ve yayılmaların en zor şekli hareket halinde uygulanışıdır. Yürüyüş ve koşu halindeki gruplar sayı sayma işlemi ile alana yerleşmeyi birlikte yaparlar.
